راهنمای جامع محاسبه مانده مرخصی و شرایط بازخرید آن

راهنمای جامع محاسبه مانده مرخصی و شرایط بازخرید آن

 

یکی از موضوعات مهم در محیط‌های کاری، مدیریت زمان و حقوق کارمندان است. مرخصی‌ها به‌عنوان بخشی از حقوق شغلی کارکنان در قانون کار تعریف شده‌اند و آگاهی از نحوه محاسبه مانده مرخصی و شرایط بازخرید آن، اهمیت زیادی دارد. بسیاری از کارمندان در پایان سال یا زمان ترک شغل با این سؤال مواجه می‌شوند که چگونه می‌توانند مانده مرخصی خود را محاسبه کرده و از حق بازخرید آن استفاده کنند.

در این مقاله از وبسایت وحید حاجی زاده  مشاور قانون کار، به بررسی روش‌های محاسبه مانده مرخصی، نکات قانونی مرتبط با آن و شرایطی که بازخرید مرخصی امکان‌پذیر است، می‌پردازیم. با ما همراه باشید تا با آگاهی از این قوانین بتوانید از حقوق شغلی خود به بهترین نحو بهره‌مند شوید.

انواع مرخصی در قانون کار

در قانون کار ایران، مرخصی‌ها به‌عنوان یکی از حقوق اصلی کارکنان تعریف شده‌اند و هر کارمند با توجه به شرایط کاری و نیازهای شخصی خود می‌تواند از انواع مختلف مرخصی استفاده کند. این مرخصی‌ها برای ایجاد تعادل بین زندگی کاری و شخصی در نظر گرفته شده و شامل موارد مختلفی می‌شوند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

• مرخصی استحقاقی سالانه
• مرخصی بدون حقوق
• مرخصی استعلاجی
• مرخصی زایمان
• مرخصی ازدواج
• مرخصی فوت بستگان درجه‌یک
• مرخصی ساعتی
• مرخصی حج و زیارت
• مرخصی تحصیلی
• مرخصی اضطراری

مانده مرخصی چیست؟

مانده مرخصی به تعداد روزهایی از مرخصی استحقاقی سالانه گفته می‌شود که کارمند تا پایان سال کاری یا در زمان ترک شغل از آن استفاده نکرده است. بر اساس قانون کار، هر کارمند حق دارد در هر سال تعداد مشخصی روز مرخصی با حقوق دریافت کند. اگر تمام این روزها در طول سال مصرف نشوند، تعداد باقی‌مانده به‌عنوان مانده مرخصی شناخته می‌شود.

در بسیاری از موارد، مانده مرخصی می‌تواند به سال بعد منتقل شود یا تحت شرایط خاصی بازخرید شود. آگاهی از قوانین مرتبط با مانده مرخصی به کارکنان کمک می‌کند تا از این حق قانونی به بهترین شکل بهره‌مند شوند.

همچنین بخوانید: نحوه محاسبه حق ماموریت در قانون کار

انواع محاسبه مانده مرخصی با توجه به قرارداد

لازم به ذکر است که مبلغ مانده مرخصی باید بعد از اتمام قرارداد یا قطع همکاری پرداخت شود. به همین سبب در ادامه به انواع قرارداد از نظر زمان اتمام می‌پردازیم:

1- قراردادهای دائم یا بیشتر از یک سال: در این نوع قراردادها فقط 9 روز از مرخصی‌های استفاده نشده هر سال ذخیره می‌شود و الباقی سوخت می‌گردد. البته در سال آخر همکاری یا اتمام قرارداد، مانده مرخصی از 26 روز محاسبه می‌شود؛ یعنی در آخرین سال همکاری، حتی اگر 26 روز مانده مرخصی داشته باشیم، کل 26 روز مورد محاسبه قرار می‌گیرد.

2- قراردادهای یک ساله و کمتر از یک سال: در چنین قراردادهایی تمام روزهای باقی مانده از مرخصی، محاسبه می‌شود. یعنی کارفرما باید تمامی مرخصی‌های استفاده نشده کارگر را محاسبه و پرداخت نماید. بنابراین موضوع ماده 66 قانون کار (9 روز ذخیره مرخصی در سال) در این نوع قراردادها موضوعیت ندارد.

انتقال یا ذخیره مانده مرخصی

طبق ماده 66 قانون کار، فقط 9 روز از روزهای مرخصی استفاده نشده، قابل انتقال به سال بعد یا بازخرید است. این ماده نشان دهنده تاکید قانون گذار بر نهایت استفاده از مدت مرخصی استحقاقی است. البته همانطور که پیشتر گفتیم، در آخرین سال همکاری، باید مبلغ تمام مدت مرخصی استفاده نشده به کارگر پرداخت شود.

مثلا اگر شما قرارداد 3 ساله با یک شرکت داشته باشید، در صورتی که در سال اول از 26 روز مرخصی استحقاقی خود، فقط 20 روز را استفاده کنید، باقیمانده آن (6 روز) می‌تواند به سال بعد منتقل شود. یعنی مرخصی استحقاقی سال دوم شما 32 روز خواهد بود.

حالا چنانچه سال دوم فقط 10 روز از مرخصی‌های خود استفاده کنید، باقیمانده مرخصی شما (12 = 10 – 32)  12 روز خواهد بود. از این 12 روز فقط 9 روز می‌تواند به سال سوم منتقل شود. در سال سوم شما (35 = 9 + 26) 35 روز مرخصی استحقاقی دارید. اگر در پایان سال سوم با محل کار خود قطع همکاری کنید، کارفرما موظف است بابت 35 روز مرخصی استفاده نشده، به شما مزد پرداخت کند.

تسویه یا بازخرید مانده مرخصی

طبق ماده 71 قانون کار، در صورت پایان قرارداد کاری به هر دلیل، کارمند می‌تواند مطالبات مربوط به مرخصی استحقاقی استفاده‌نشده خود را از کارفرما مطالبه کند. نکته مهم این است که این تسویه باید در زمان پایان قرارداد انجام شود. اگر مبالغی پیش از این و در طول دوره کاری به کارمند پرداخت شده باشد، آن مبالغ به‌عنوان علی‌الحساب در نظر گرفته می‌شود و در زمان خاتمه قرارداد مابه‌التفاوت آن محاسبه خواهد شد.

برای محاسبه حقوق مربوط به مرخصی‌های استفاده‌نشده، تمامی دریافتی‌های کارگر مبنا قرار می‌گیرد. این دریافتی‌ها شامل حقوق پایه، حق مسکن، حق اولاد، هزینه ایاب‌وذهاب و سایر مزایا (حق‌السعی) است که قانون برای کارگر در نظر گرفته است.

محاسبه مانده مرخصی و بازخرید مرخصی

جالب است بدانید برای محاسبه مرخصی استفاده نشده یا همان بازخرید مرخصی از فرمول‌های مختلفی استفاده می‌شود. با هر یک از این فرمول‌ها نتایج متفاوتی در رابطه با مبلغ باز خرید مرخصی به دست می‌آید. به طور کلی سه فرمول برای محاسبه باز خرید مرخصی مورد استفاده قرار می‌گیرد:

1- محاسبه بر اساس (مزد شغل + پایه سنوات): در این روش مقدار مزد شغل و پایه سنوات برای یک روز محاسبه شده و در تعداد روزهای مرخصی استفاده نشده (تعداد روزهایی که کارمند قصد بازخرید دارد) ضرب می‌گردد.

2- محاسبه بر اساس (کلیه دریافتی‌ها): کلیه دریافتی‌های کارمند برای یک روز محاسبه و در تعداد روزهای مرخصی استفاده نشده (تعداد روزهایی که کارمند قصد بازخرید دارد) ضرب می‌شود.

3- محاسبه بر اساس (مزد + پایه سنوات + مزایای شغل): برای محاسبه به این روش باید ابتدا مقدار مزد شغل، پایه سنوات و مزایای شغل کارمند محاسبه شود و بعد در تعداد روزهای مرخصی استفاده نشده (تعداد روزهایی که کارمند قصد بازخرید دارد) ضرب گردد.

نکته مهم اینحاست که با توجه به رای دیوان عدالت در سال 1399/12/19، در محاسبه بازخرید مرخصی استفاده نشده باید از فرمول دوم استفاده نمود. یعنی مبنای محاسبه بازخرید مرخصی مطابق ماده 34 قانون کار شامل تمامی آخرین حقوق دریافتی کارگر یا همان آخرین حق السعی خواهد بود.

نکته: مزایایی مثل حق ایاب و ذهاب و یارانه غذا که مستلزم حضور کارکنان در کارگاه هستند نیز باید در محاسبه مانده مرخصی در نظر گرفته شود.

مثال محاسبه مانده مرخصی و بازخرید آن

فرض کنید حقوق و مزایای ماهانه یک کارمند در سال 1403 به شرح زیر است:

• حقوق پایه: 71,661,840 ریال
• پایه سنوات: 2,100,000 ریال
• حق اولاد: 7,166,184 ریال
• حق مسکن: 9,000,000 ریال
• حق خواروبار: 14,000,000 ریال
• حق تأهل: 5,000,000 ریال

مرخصی استحقاقی این فرد در سال‌های گذشته به شکل زیر بوده است:

• سال 1401: 11 روز مرخصی استفاده شده، مانده مرخصی 9 روز
• سال 1402: 20 روز مرخصی استفاده شده، مانده مرخصی 6 روز
• سال 1403: 8 روز مرخصی استفاده شده، مانده مرخصی 18 روز

با توجه به پایان کار این فرد در سال 1403، کل مرخصی‌های ذخیره‌شده باید محاسبه شود.

• جمع کل حقوق و مزایای ماهانه: 108,928,024 ریال
• کل روزهای مرخصی ذخیره‌شده: 33 روز (9+6+18)
• حق‌السعی روزانه: 3,360,934 ریال = 30 ÷ 108,928,024
• مبلغ بازخرید مرخصی: 119,820,826 ریال = 33 × 3,360,934

در نتیجه، مبلغ بازخرید مرخصی این فرد بر اساس مانده مرخصی و حق‌السعی روزانه محاسبه شده و در زمان تسویه به او پرداخت می‌شود.

همچنین بخوانید: مساعده حقوق چیست و چگونه میتوان آن را درخواست داد

آیا مبلغ مرخصی به ورثه کارگر تعلق می‌گیرد؟

در پاسخ به این سؤال باید گفت که در صورت فوت کارگر، مبلغ مرخصی استفاده‌نشده او بر اساس حقوق روزانه محاسبه و به ورثه قانونی او پرداخت می‌شود. با این حال، برای دریافت این مبلغ، وراث باید مراحل قانونی انحصار وراثت را طی کرده و مدارک لازم از جمله تعداد وراث و قیم احتمالی مشخص شود. در صورت تکمیل این فرآیندها، مبلغ مورد نظر مطابق قانون به ورثه پرداخت خواهد شد.